بررسی تاثیر تلفیق مدل اعتقاد بهداشتی با تئوری خودکارآمدی در افزایش سطح کیفیت خدمات تنظیم خانواده

مقدمه: تنظیم خانواده و کنترل باروری یکی از مهمترین ابزار موجود در اختیار خانواده ها است تا از آن طریق بتوانند بطور آزادانه، آگاهانه و مسوولانه برای تعداد فرزندان خود و فاصله گذاری بین آنها برنامه ریزی نموده و از نیاز برآورده نشده، بارداری های ناخواسته و پرخطر پرهیز نمایند. در این میان مشکلاتی مانند کمبود منابع و نیز برخی مشکلات کیفی در ارایه خدمت وجود دارد که دستیابی به اهداف را با تاخیر روبرو می سازد. مواد و روش کار: مطالعه حاضر یک مطالعه تجربی از نوع کارآزمایی تصادفی است که با هدف بررسی تاثیر استفاده از سازه های مختلف مدل اعتقاد بهداشتی در ارتقای کیفیت خدمات تنظیم خانواده در استفاده کنندگان از دو روش پیشگیری از بارداری قرص و کاندوم انجام شده است. از واحدهای ارایه خدمت شبکه بهداشت و درمان سمنان، دو سری از واحدهای ارایه خدمت (متناسب با حجم نمونه) به عنوان مداخله و شاهد انتخاب شدند. پانصد نفر (دو گروه 250 نفری) به عنوان گروه مداخله و پانصد نفر (دو گروه 250 نفری) به عنوان گروه شاهد (برای هر کدام از روش های قرص و کاندوم) در نظر گرفته شدند. ابزار های استفاده شده برای انجام این پژوهش شامل دو قسمت بود. یک قسمت یکسان برای بررسی شاخص های دموگرافیک استفاده کنندگان از هر کدام از روش ها و یک قسمت متفاوت که مبتنی بر سازه های مدل اعتقاد بهداشتی تدوین گشته و تعداد سوال ها در سازه ها از روشی به روش دیگر متفاوت بود. اعتبار ظاهری، اعتبار محتوایی، روایی و پایایی پرسشنامه ها مورد ارزیابی و اصلاحات لازم قرار گرفت. پایایی پرسشنامه با بهره گیری از روش آزمون- آزمون مجدد و محاسبه معیارهای نمونه برداری برای تضمین کیفیت (lqas)، محاسبه آلفای کرونباخ و انجام item analysis نهایی شد.برنامه مداخله شامل استفاده از یک ابزار ارایه خدمت مبتنی بر مدل اعتقاد بهداشتی بود. ارزیابی مداخله از طریق پرسشنامه در قبل از مداخله، دو ماه، چهار ماه و شش ماه بعد از مداخله انجام شد. نتایج: میانگین سنی استفاده کنندگان از قرص 29 سال و میانگین سنی افراد استفاده کننده از کاندوم 27 سال بود. بین دو گروه در ابتدای مطالعه از لحاظ متغیرهای دموگرافیک تفاوت معنی داری دیده نشد. اطلاعات به دست آمده نشان داد که در هر گروه شاهد و مداخله برای هر دو روش قرص و کاندوم در طول مداخله، براساس سازه های مدل اعتقاد بهداشتی اختلاف معنی داری وجود داشته است. این امر نشان دهنده موثر بودن آموزش های قبلی بوده است که شاخص های موجود نیز بیانگر همین امر است. فراتر از این، یافته های مطالعه نشان داد که سازه های منافع درک شده (0.05 > (p، موانع درک شده (0.05 > (p و خودکارآمدی (0.05 > (p در استفاده کنندگان از قرص در دو گروه شاهد و مداخله تفاوت معنی داری داشته و در دو گروه شاهد و مداخله استفاده کننده از کاندوم در سازه های منافع درک شده (0.05 > (p و موانع درک شده (0.05 > (p اختلاف معنی داری مشاهده شد. بحث: این مطالعه نشان می دهد که ارایه خدمات تنظیم خانواده مبتنی بر سازه های اعتقاد بهداشتی سبب ارتقای کیفیت خدمات در مقایسه با روش کلاسیک است. براین اساس بهره گیری از این مدل سبب بهبود وضعیت سازه های منافع درک شده و خودکارآمدی در گیرندگان هر دو روش و موانع درک شده در گیرندگان قرص است. با بهبود ارتباط بین گیرنده و ارایه دهنده خدمت، قطع و تغییر زودرس استفاده از روش انتخاب شده کاهش می یابد. همچنین ضمن بهبود شاخص های پیشگفت سبب افزایش فاصله زمانی مراجعه به واحدهای ارایه خدمت با حفظ و ارتقای کیفیت قبلی شده و از این طریق قادر خواهد بود تا بار مراجعه را برای دریافت خدمت این دو روش به واحدهای ارایه خدمت کاهش داده و ضمن ایجاد صرفه جویی معتنابه، در استفاده بهینه از منابع انسانی تاثیری مثبت ایجاد نماید.